بررسی اثر سه اسانس گیاهی برگ بو، اکالیپتوس و چریش روی مولفه های زیستی (مرگ و میر، باروری و طول عمر) شته جالیز

شته جالیز . aphis gossypii gloverگونه ای چندخوار بوده و میزبانهای متنوعی ازخانواده کدوییان، پنیرکان و مرکبات دارد. این شته از آفات اصلی پنبه درجهان است و به علت تولید عسلک مشکلات متعددی را در محصول ایجاد می کند. خسارت شته جالیز محصول پنبه و سایر سبزیجات و مرکبات را به شدت تهدید می کند. هم‎اکنون برای کنترل این آفت، انواع سموم شیمیایی در مزارع، مورد استفاده قرار می‎گیرد. با آگاهی از این مطلب که این سموم علاوه بر شته ها برای دشمنان طبیعی آنها و سایر حشرات مفید نیز کشنده هستند و آنها را از بین می‎برند و نیز با اطلاع از اینکه این سموم به دلیل داشتن خاصیت تجمعی در بافت های موجودات زنده آثار سوئی بر سلامتی محیط زیست و پستانداران به‎خصوص انسان‎ که مصرف ‎‎کننده اصلی این محصولات بشمار می‎آید، ایجاد می‎کنند، لذا حامیان محیط زیست باید به فکر جایگزینی مناسب برای سموم شیمیایی باشند. اسانس ‎‎های گیاهی یکی از بهترین جایگزین‎ ‎های سموم شیمیایی محسوب می‎شوند، این ترکیبات به دلیل فرار بودن و ماندگاری بسیار کوتاه ‎مدت در محیط، به عنوان مواد طبیعی سازگار با محیط زیست مطرح هستند. به علاوه، اسانس‎ها روی عوامل کنترل بیولوژیک، اثرات مخرب ندارند و حتی اثر جلب‎-‎کنندگی اسانس برخی گیاهان نیز برای کفشدوزک ‎ها به اثبات رسیده است. در این تحقیق اثرات سه نوع اسانس گیاهی مستحصل از گیاهان برگ‎بو laurus nobilis l.، اکالیپتوسeucalyptus camaldulensis dehn. و چریش azadirachta indica adr. juss. روی سه مولفه زیستی شته جالیز (مرگ و میر، باروری و طول عمر) مورد مطالعه قرار گرفته است. تمام آزمایشات در دمای 1±25 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±60 درصد و در دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام پذیرفت. ترکیبات گیاهی با استفاده از دستگاه gc-ms شناسایی شدند. 1,8-cineole بیشترین درصد ترکیبات تشکیل دهنده دو اسانسeucalyptus camaldulensis (dehn) و laurus nobilis (l) را به خود اختصاص داده بود، این ترکیب در اسانس برگ‎بو به میزان 50/25 درصد و در اکالیپتوس به میزان 14/35 درصد و اسانسazadirachta indica (adr. juss) دارای نیمبین، آزادیراکتین و سالانین می باشد. بر اساس آزمایشات انجام شده روی حشرات بالغ شته جالیز، جهت تعیین میزان غلظت کشنده 50 درصد (lc50)، این مقدار، برای اسانس‎های چریش، اکالیپتوس و برگ بو به ترتیب برابر 5937، 9272، 11760 پی پی ام محاسبه گردید. آزمایشات انجام شده همچنین نشان داد که هر سه اسانس مطالعه شده در این تحقیق در کاهش پوره‎زایی و طول عمر حشره کامل شته جالیز موثرند. اسانس چریش، باروری حشرات کامل شته جالیز را 98/9 عدد نسبت به شاهد کاهش داد. و اسانس برگ بو طول عمر شته را 10/15 روز نسبت به تیمار شاهد کاهش داد.